τό γάρ αυτό νοείν έστίν τε καί είναι
Παρμενίδης
Χάρη στη συνείδηση, η πραγματικότητα έχει τόσες πολλές πτυχές και οι πτυχές της τόσες πολλές ερμηνείες που οι δογματίζουσες φράσεις όπως,
Η αντίληψή της πραγματικότητας έξω από τον εαυτό μας είναι αδύνατη.
δε συμβάλλουν ιδιαίτερα στην εξερεύνησή τους. Υποπτεύομαι ότι η συγκεκριμένη φράση εμπεριέχει εξάλλου και κάποια (γόνιμη, θα έλεγα) σύγχυση. Ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται απόλυτα υποκειμενικά μόνο την καθημερινότητά του και τις ανάγκες που αυτή του επιβάλλει. Η πραγματικότητα, με την υπαρξιακή της έννοια, συνίσταται και από φαινόμενα όπως λόγου χάρη ο θάνατος, η πρόσληψη του οποίου είναι κατ’ εξοχήν αντικειμενική. Εξ ου και η ανάγκη της πίστης στην υπερβατικότητα της ύπαρξης.
Κάθε αντίληψη της πραγματικότητας από κάθε άτομο τυγχάνει της ίδιας σημαντικότητας;
Αν η αντίληψη της πραγματικότητας είναι μόνο υποκειμενική, τότε η απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση ασφαλώς και είναι καταφατική. Τότε η σκέψη και του βλάκα και του ευφυούς έχει την ίδια βαρύτητα, διότι, προφανώς, ο ορισμός της βλακείας και της ευφυΐας είναι επίσης υποκειμενικός.
Η γνώση είναι τελικά η πρώτη ύλη που πρέπει να αναζητά κάθε άνθρωπος ή μήπως όχι;
Θα έλεγα ότι, στην περίπτωση που η πραγματικότητα υφίσταται μόνο ως υποκειμενική, η γνώση είναι το τελευταίο πράγμα που πρέπει να αναζητήσει κανείς για να βγάλει νόημα από τον κόσμο γύρω του. Αντί για γνώση, θα τον συμβούλευα να επιδοθεί στην ικανοποίηση των ενστίκτων και των απωθημένων του.
Δηλαδή ένας ανήθικος, μνησίκακης, συντηρητικός, εκμεταλλευτής καθιστάται με τη γνώση το ανώτερο ον που είναι ο σκοπός της ύπαρξης;
Καθόσον η δημιουργικότητα δεν έχει ως σημείο αναφοράς τα χρηστά ήθη, ένας κακός άνθρωπος μπορεί να είναι αξιόλογος δημιουργός ή διανοούμενος. Το κακό με τη δημιουργικότητα και τη γνώση, απ’ την άλλη, είναι ότι πάντα διαμορφώνει και το ήθος του ανθρώπου που την κατέχει. Με άλλα λόγια, η ολοκληρωμένη, βαθιά γνώση και η πραγματική δημιουργικότητα ξεριζώνουν την αναίδεια.
Γι’ αυτό το λόγο νόμιζω πως δεν κατάφερα να θυμηθώ κανέναν αληθινό γίγαντα στην ανθρώπινη Ιστορία που να ήταν μνησίκακος εκμεταλλευτής ή, έστω, φθονερός. Τέτοιοι, νομίζω, θα βρεθούν μόνο ανάμεσα στους θεωρητικούς και ηγέτες των επαναστάσεων, καθώς οι πράξεις τους καθοδηγούνται από μίσος.
Αν η έλλειψη νοσηρότητας είναι σημάδι ανωτερότητας, τότε οι μεγάλοι δημιουργοί είναι όντως ανώτεροι απ’ το μέσο όρο. Πάλι όμως, δεν μπορώ να θυμηθώ κανέναν μεγάλο δημιουργό που επιδίωξε ποτέ να είναι ανώτερος ή εξυπνότερος από τους άλλους. Μου φαίνεται πως τέτοιες επιδιώξεις είναι προνόμιο μόνο των βλακών.
Τι είναι ή ποια είναι λοιπόν το πιο σημαντικά που πρέπει να επιδιώκει κάποιος στο πέρασμα του από τούτο τον κόσμο;
Αν η αντίληψη της πραγματικότητας είναι αυστηρά υποκειμενική, τότε η απάντησή μου δεν έχει καμιά σημασία για κανέναν εκτός από εμένα. Με άλλα λόγια, ο καθένας μπορεί να απαντήσει μόνο για λογαριασμό του και μόνο στον εαυτό του. Για τους άλλους, η απάντησή του μπορεί να είναι ακατανόητη, χυδαία ή και απαράδεκτη.
Πως επεμβαίνει κανείς σε αυτό που είναι; Πως γίνεται καλύτερος; Πως τελικά θα αντιληφθεί ή θα πλησιάσει στην έννοια του Είναι;
Μπορεί κανείς να γίνει καλύτερος άνθρωπος με ένα εκατομμύριο (πιθανόν και πολύ περισσότερους) τρόπους. Η βελτίωση όμως, κατά κανόνα, προϋποθέτει την αμφισβήτηση. Ο άνθρωπος που συνήθισε να αμφισβητεί τον τρόπο και τις αξίες της ζωής του καταλήγει γρήγορα να αμφισβητεί και το περιβάλλον του. Η συμπεριφορά του γίνεται απρόβλεπτη και ενεργοποιεί άμεσα το μηχανισμό αυτοάμυνας της κοινωνίας.
Μια κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει μόνο με άτομα η συμπεριφορά των οποίων είναι απόλυτα προβλέψιμη. Δηλαδή, δεν μπορεί να λειτουργήσει μια κοινωνία αν η συμπεριφορά της πλειονότητας των μελών της δεν ελέγχεται και δε χειραγωγείται εύκολα.